Bambus ciekawostki

Bambus to roślina należąca do rodziny wiechlinowatych. Mimo że kojarzy się z drzewem, w rzeczywistości jest największą trawą na świecie.

Naukowa nazwa: Bambusa Schreb.

18 ciekawostek o bambusie

1. Bambus to trawa, a nie drzewo. Choć wyglądem przypomina drzewo, należy do rodziny wiechlinowatych, tej samej co pszenica czy kukurydza.

2. Niektóre gatunki, jak Phyllostachys edulis, mogą przyrastać nawet do 91 cm w ciągu doby.

3. Bambus pochodzi głównie z Azji. Naturalnie występuje w Chinach, Japonii, Indiach, ale także w niektórych rejonach Afryki i Ameryki Południowej.

4. Już w starożytnych Chinach bambus był wykorzystywany do wyrobu papieru, broni i instrumentów muzycznych.

5. Młode pędy niektórych gatunków bambusa są spożywane w wielu kuchniach azjatyckich, m.in. w tajskiej czy chińskiej.

6. W Chinach bambus symbolizuje siłę, elastyczność i moralną prawość.

7. Gatunek Dendrocalamus giganteus osiąga nawet 30 metrów wysokości.

8. Bambus pochłania więcej dwutlenku węgla niż drzewa liściaste i produkuje aż 35% więcej tlenu.

9. Po ścięciu nie trzeba go sadzić od nowa – wyrasta z tych samych korzeni.

10. W starożytnych Chinach bambusowe dmuchawki służyły jako proste wyrzutnie strzał.

Autor: Pasjonat

11. W 105 roku n.e. Cai Lun, chiński urzędnik, opracował metodę produkcji papieru z mieszanki bambusa, kory morwy i szmat.

12. W literaturze buddyjskiej bambus symbolizuje pustkę. Jego puste wnętrze interpretowane jest jako otwartość umysłu gotowego na mądrość.

13. W architekturze tradycyjnej Azji Południowo-Wschodniej bambus był popularnym materiałem z którego wykonywano konstrukcje np. domów. Cechuje go lekkości, elastyczności i wytrzymałości na rozciąganie.

13. W Indiach jest powiedzenie: „Dom bez bambusa to dom bez duszy”. Odnosi się ono do kulturowego znaczenia tego surowca – nie tylko jako materiału, ale i jako symbolu ochrony.

14. Japońscy mistrzowie herbaty używali bambusa do tworzenia narzędzi, takich jak chasen (miotełka do matchy), której forma pozostaje niezmieniona od setek lat.

Autor: Antykwariusz

15. Niektóre bambusy kwitną tylko raz – po 60, 80, a czasem 120 latach – a potem… umierają.

16. Bambus potrafi przetrwać ekstremalne warunki. Gatunek Sasa kurilensis rośnie na wyspach Kurylskich, gdzie zimą temperatura spada nawet do -30°C. Z kolei Bambusa tulda świetnie radzi sobie w tropikalnym upale.

17. Pandy wielkie zjadają dziennie nawet 40 kg bambusa.

zobacz: 19 ciekawostek o pandzie wielkiej

18. Współczesne tekstylia z włókna bambusowego są nie tylko biodegradowalne, ale mają też właściwości antybakteryjne i termoregulacyjne. Ubrania z bambusa są miękkie jak jedwab, a jednocześnie oddychające i trwałe.

Autor: Cecily

Bambus pytania

Jak szybko rośnie bambus?

Gatunek Phyllostachys edulis (znany jako moso) może przy sprzyjających warunkach rosnąć nawet do 91 centymetrów dziennie. To najszybciej rosnąca roślina lądowa – rekord Guinnessa w tej kategorii należy właśnie do bambusa. Tempo wzrostu zależy od gatunku, klimatu i zawartości wody w glebie, ale ogólnie można przyjąć, że bambus osiąga dojrzałość w ciągu 3–5 lat, co czyni go wyjątkowo odnawialnym surowcem.

Czy bambus to drzewo czy trawa?

Choć przypomina drzewo, bambus jest botanicznie trawą. W odróżnieniu od drzew nie posiada kambium, czyli tkanki odpowiedzialnej za przyrost wtórny. Nie wytwarza słojów rocznych ani kory. Jego łodygi – zwane potocznie „pędami” – są puste w środku i dzielą się na charakterystyczne segmenty oddzielone węzłami. Bambus nie przyrasta na grubość, lecz od razu wyrasta w swojej docelowej średnicy, co jest cechą typową dla traw.

Jakie są najważniejsze gatunki bambusa na świecie?

Do najczęściej uprawianych gatunków należy Phyllostachys edulis (moso), szeroko stosowany w Chinach w przemyśle meblarskim i tekstylnym. Bambusa vulgaris to bardzo popularny gatunek tropikalny, spotykany m.in. w Indiach i Afryce. W Japonii dużą rolę odgrywa Phyllostachys bambusoides (madake), wykorzystywany tradycyjnie do produkcji instrumentów shakuhachi. Dendrocalamus giganteus, z kolei, to jeden z największych bambusów na świecie – osiąga nawet 30 metrów wysokości i 25 cm średnicy.

Gdzie rośnie bambus i w jakich warunkach?

Bambus występuje głównie w strefie tropikalnej i subtropikalnej, choć niektóre gatunki znoszą mrozy nawet do –20°C. Naturalnie rośnie w Azji, Ameryce Południowej, Afryce i na wyspach Pacyfiku. W Chinach znajduje się największy zasięg naturalny bambusa – obejmuje ponad 7 milionów hektarów. W Polsce bambus można uprawiać tylko w formie ozdobnej, wybierając gatunki mrozoodporne, takie jak Fargesia rufa.

Dlaczego bambus jest uważany za ekologiczny surowiec?

Bambus pochłania więcej dwutlenku węgla niż większość roślin – do 35% więcej niż porównywalne drzewa liściaste. Wytwarza też o 30% więcej tlenu niż las o tej samej powierzchni. Jego uprawa nie wymaga stosowania pestycydów, a system korzeniowy zapobiega erozji gleby. Ponadto rośnie błyskawicznie i nie wymaga przesadzania po zbiorach, ponieważ odrasta z tych samych kłączy. Te cechy sprawiają, że bambus jest jedną z najbardziej zrównoważonych roślin uprawnych na świecie.

Czy bambus kwitnie?

Tak, choć bardzo rzadko i w sposób niezwykły. Większość gatunków bambusa kwitnie tylko raz w życiu, po czym umiera. Co ciekawe, kwitnienie może nastąpić po 30, 60, a nawet 120 latach, niezależnie od lokalnych warunków – wszystkie osobniki z tej samej linii genetycznej zakwitają jednocześnie, nawet jeśli rosną w różnych częściach świata. To zjawisko nazywa się „synchronizacją kwitnienia” i wciąż nie jest do końca wyjaśnione.

Do czego wykorzystuje się bambus?

Bambus to niezwykle wszechstronny materiał. Wykorzystuje się go w budownictwie (rusztowania, domy, mosty), meblarstwie, produkcji podłóg, instrumentów muzycznych, papieru, tekstyliów, naczyń i nawet rowerów. Z bambusa wytwarza się bioplastiki, materiały kompozytowe i włókna tkaninowe (bambusowa wiskoza). W Azji pędy bambusa są też jadalne – zawierają mało kalorii i sporo błonnika.

Jak mocny jest bambus?

Bambus ma imponującą wytrzymałość – jego współczynnik wytrzymałości na rozciąganie (około 370 MPa) jest wyższy niż w przypadku stali miękkiej. Jednocześnie jest bardzo lekki i elastyczny. W budownictwie stosuje się go jako alternatywę dla betonu zbrojonego w rejonach narażonych na trzęsienia ziemi. Dobrze znosi obciążenia wzdłużne i jest odporny na złamania, co czyni go idealnym materiałem konstrukcyjnym w tropikach.

Czy bambus może być jedzony przez ludzi?

Tak. Młode pędy bambusa, znane jako „bamboo shoots”, są popularnym składnikiem kuchni chińskiej, tajskiej i japońskiej. Zawierają białko, błonnik, witaminy z grupy B i minerały, takie jak potas i mangan. Należy jednak pamiętać, że surowe pędy mogą zawierać cyjanogeniczne glikozydy, które trzeba unieszkodliwić przez gotowanie. Dlatego nie powinno się jeść bambusa na surowo.

Czy bambus może być materiałem tekstylnym?

Tak, ale to bardziej skomplikowane, niż się wydaje. Bambus przetwarzany na włókno tekstylne najczęściej przechodzi przez chemiczny proces podobny do produkcji wiskozy, gdzie celuloza rozpuszczana jest w roztworach chemicznych. Mimo że produkt końcowy określa się jako „włókno bambusowe”, nie jest ono w 100% naturalne – to włókno regenerowane. Tkaniny z bambusa są miękkie, przewiewne, mają właściwości antybakteryjne i dobrze chłoną wilgoć.

Czy bambus rośnie w Europie?

Tak, ale tylko niektóre gatunki. W klimacie umiarkowanym dobrze radzą sobie mrozoodporne bambusy kępowe, takie jak Fargesia murielae czy Fargesia nitida. Nie są inwazyjne i nadają się do ogrodów. W krajach śródziemnomorskich, np. w Hiszpanii i Włoszech, uprawia się też bardziej ekspansywne gatunki, takie jak Phyllostachys aurea. W Polsce bambus rośnie głównie jako roślina ozdobna, a zimą wymaga okrywania lub sadzenia w donicach.

Czy bambus jest inwazyjny?

Niektóre gatunki – zwłaszcza z rodzaju Phyllostachys – mogą być bardzo inwazyjne. Rozrastają się przez podziemne kłącza, które potrafią sięgać nawet 5 metrów od głównej rośliny. Jeśli nie zastosuje się fizycznych barier korzeniowych, bambus może szybko rozprzestrzenić się po całym ogrodzie i wypierać inne rośliny. Dla ogrodników zaleca się wybór gatunków kępowych, które rosną bardziej zwarto i są łatwiejsze do kontrolowania.

Jak długo żyje bambus?

Pojedynczy pęd bambusa żyje średnio od 5 do 15 lat, w zależności od gatunku. Cała roślina – czyli system kłączy pod ziemią – może przetrwać dziesiątki, a nawet setki lat, o ile jest systematycznie odmładzana przez nowe pędy. Całe lasy bambusowe są w stanie funkcjonować przez wiele pokoleń, pod warunkiem że nie dojdzie do jednoczesnego kwitnienia i obumarcia wszystkich pędów.

Jaką rolę kulturową odgrywa bambus w Azji?

Bambus to symbol pokory, siły i długowieczności. W Chinach jest jednym z „czterech szlachetnych roślin” obok śliwy, orchidei i chryzantemy. W Japonii bambus otacza świątynie jako ochrona przed złymi duchami, a w Indiach uznawany jest za „drzewo życia” w regionach plemiennych. W wielu kulturach azjatyckich odgrywa także rolę w poezji, muzyce i kaligrafii. Znany cytat chińskiego poety Su Shi mówi: „Bez mięsa mogę żyć, ale bez bambusa nie potrafię”.