Kukurydza ciekawostki

Kukurydza to jednoroczna roślina z rodziny wiechlinowatych, pochodząca z Ameryki Środkowej.

Nukowa nazwa: Zea L.

18 ciekawostek o kukurydzy

1. Kukurydza była uprawiana już 9000 lat temu w dolinie rzeki Balsas w Meksyku. Jej dzikimi przodkami były małe trawy zwane teosinte, które wydawały zaledwie 5-10 ziaren na roślinie.

2. Krzysztof Kolumb przywiózł kukurydzę do Europy w 1493 roku po swojej drugiej wyprawie do Ameryki. Początkowo Europejczycy nazywali ją „turecką pszenicą”, mimo że nie miała nic wspólnego ani z Turcją, ani z pszenicą.

3. Słowo „kukurydza” pochodzi z języka taíno i oznacza „to, co podtrzymuje życie”. Rdzenni Amerykanie uważali ją za świętą roślinę, a Majowie wierzyli, że bogowie stworzyli pierwszych ludzi z mąki kukurydzianej.

4. W 1621 roku kukurydza uratowała od głodu pierwszych osadników w Plymouth. Indianin Squanto nauczył pielgrzymów, jak uprawiać tę roślinę, sadząc razem z nią fasolę i dynię w systemie zwanym „Trzy Siostry”.

5. Pierwsza komercyjna uprawa kukurydzy w Polsce rozpoczęła się w XVII wieku na Śląsku. Do Polski trafiła prawdopodobnie przez Węgry, gdzie nazywano ją „węgierskim zbożem”.

6. Współczesne odmiany kukurydzy są tak bardzo zmodyfikowane przez człowieka, że nie mogą przetrwać w naturze bez pomocy. Ziarna są tak mocno przyczepione do kolby, że roślina nie może sama się rozmnażać.

7. Thomas Jefferson (ojciec-założyciel Stanów Zjednoczonych) był wielkim miłośnikiem kukurydzy i uprawiał 13 różnych odmian w swoim ogrodzie w Monticello. Uważał, że kukurydza może stać się podstawą amerykańskiej niezależności żywieniowej.

8. Pierwszy kombinat do zbioru kukurydzy został opatentowany w 1850 roku przez Edmunda Quincy’ego. Wcześniej zbiory odbywały się wyłącznie ręcznie, co było niezwykle pracochłonne.

9. Kukurydza odegrała kluczową rolę w rozwoju cywilizacji prekolumbijskich. Bez niej nie powstałyby wielkie imperia Inków, Majów czy Azteków, które opierały swoją gospodarkę na uprawie tego zboża.

Autor: Pasjonat

10. Według badań opisanych w „The Omnivore’s Dilemma” Michaela Pollana, przeciętny Amerykanin składa się w około 18% z atomów węgla pochodzących z kukurydzy. To efekt masowego spożywania produktów zawierających syrop glukozowo-fruktozowy i mięsa zwierząt karmionych kukurydzą.

11. Genetyk Barbara McClintock, laureatka Nagrody Nobla, dokonała przełomowych odkryć dotyczących „skaczących genów” właśnie badając kukurydzę. Jej prace z lat 40. XX wieku zostały docenione dopiero w latach 80., gdy zrozumiano znaczenie transpozonów w genetyce.

12. Książka „The Maize” Paula Weatherwax’a z 1954 roku opisuje fenomen zwany heterozją. Krzyżowanie różnych linii kukurydzy może zwiększyć plony nawet o 300%, co stało się podstawą nowoczesnego rolnictwa i pozwoliło nakarmić miliardy ludzi.

13. W dziele „Botany of Desire” Michael Pollan opisuje, jak kukurydza „udomowiła” człowieka równie skutecznie, jak człowiek udomowił ją. Roślina ta sprawiła, że ludzie zaczęli prowadzić osiadły tryb życia i rozwijać złożone społeczeństwa rolnicze.

Autor: Antykwariusz

14. Kolba kukurydzy to tak naprawdę gigantyczny kwiatostan żeński, który może zawierać do 1200 ziaren ułożonych w dokładnie parzyste rzędy. Zawsze jest ich parzystą liczbę, ponieważ każdy rząd to jeden spiralny łańcuch rozwoju według sekwencji Fibonacciego. Najbardziej fascynujące jest to, że każde jedwabiste włókno (które Amerykanie nazywają „corn silk”) to tak naprawdę przedłużony szyjka słupka, a każde z 600-800 włókien prowadzi dokładnie do jednego ziarna.

15. Kukurydza wytwarza jeden z najbardziej unikalnych dźwięków w świecie roślin. Kiedy kolby dojrzewają w upalne sierpniowe noce, można dosłownie usłyszeć, jak rosną. Farmerzy z amerykańskiego Corn Belt opisują charakterystyczny trzask i szelest, gdy liście gwałtownie się rozwijają. Ten fenomen, nazywany „corn growing sound”, jest słyszalny głównie między północą a 4 rano, gdy wilgotność powietrza jest najwyższa i roślina może pobierać najwięcej wody.

16. Najdziwniejsza odmiana kukurydzy na świecie to Glass Gem Corn, wyhodowana przez Cherokee Carla Barnesa. Jej ziarna wyglądają jak kolorowe kamienie szlachetne w odcieniach tęczy: od głębokiej purpury, przez turkus, złoto, aż po przezroczysty kryształ. Co więcej, każda kolba ma unikalny wzór kolorów, jakby była ręcznie malowanym dziełem sztuki. Barnes spędził 20 lat na odtwarzaniu starych odmian indiańskich, zbierając nasiona od starszyzny plemiennej z całej Ameryki Północnej.

17. Kukurydza jest jedyną rośliną, która może rosnąć na każdym kontynencie oprócz Antarktydy, od poziomu morza aż do wysokości 4000 m n.p.m. Jej genetyczna plastyczność jest tak ogromna, że naukowcy z uniwersytetu w Cornell odkryli odmiany zdolne do fotosyntezy w temperaturach bliskich zeru, a także takie, które rosną na pustyniach przy 50 stopniach Celsjusza. Istnieją nawet odmiany, które zmieniają kolor liści z zielonego na fioletowy w odpowiedzi na stres.

18. Najbardziej spektakularnym zastosowaniem kukurydzy jest produkcja biodegradowalnego plastiku PLA (kwas polimlekowy), z którego powstaje wszystko: od opakowań do żywności, przez części samochodowe, aż po protezy medyczne drukowane w 3D. Jedna tona kukurydzy może zostać przekształcona w 600 kilogramów tego ekologicznego tworzywa. Co więcej, naukowcy z MIT opracowali metodę tworzenia z kukurydzy transparentnej folii, która jest silniejsza od tradycyjnego plastiku, a po wyrzuceniu rozkłada się w ciągu 30 dni, pozostawiając po sobie jedynie wodę i dwutlenek węgla.

Autor: Cecily

Kukurydza pytania

Jak wygląda cykl życiowy kukurydzy?

Cykl życia kukurydzy trwa zwykle od 90 do 150 dni, zależnie od odmiany i warunków klimatycznych. Roślina przechodzi przez fazy: kiełkowania, wzrostu wegetatywnego (formowanie liści, łodygi, kolb), kwitnienia (emitowanie pyłku i zapylanie znamion), formowania ziarna oraz dojrzewania. Dojrzałość fizjologiczną osiąga, gdy ziarno ma około 30% wilgotności. Wtedy następuje zbiór.

Ile odmian kukurydzy istnieje i czym się różnią?

Istnieje kilkaset odmian kukurydzy, ale najczęściej dzieli się je na kilka typów: kukurydza pastewna, cukrowa, pękająca, mączna i skrobiowa. Różnią się między sobą nie tylko strukturą ziarna, ale też zastosowaniem – np. kukurydza pękająca wykorzystywana jest do produkcji popcornu, a cukrowa – jako warzywo.

Gdzie najwięcej produkuje się kukurydzy?

Stany Zjednoczone są niekwestionowanym liderem, odpowiadając za około 30% światowej produkcji. W 2023 roku wyprodukowały ponad 380 milionów ton kukurydzy. Drugim największym producentem są Chiny, z wynikiem około 280 milionów ton, a następnie Brazylia i Argentyna. W Europie liderami są Francja, Ukraina i Rumunia.

Do czego wykorzystywana jest kukurydza?

Kukurydza ma niezwykle szerokie zastosowanie. Około 60% światowej produkcji trafia na pasze dla zwierząt, szczególnie bydła i drobiu. Około 15% używana jest w przemyśle spożywczym – w postaci mąki, kaszy, oleju czy syropu glukozowo-fruktozowego. Reszta trafia do przemysłu chemicznego i bioenergetycznego, gdzie przetwarza się ją na etanol, bioplastiki i skrobię technologiczną.

Czy kukurydza jest zdrowa?

Kukurydza zawiera sporo błonnika, witamin z grupy B (zwłaszcza B1, B3, B6), magnezu i żelaza. Jest źródłem antyoksydantów, w tym luteiny i zeaksantyny, które wspomagają wzrok. Kukurydza cukrowa, spożywana na świeżo, dostarcza około 90 kcal na 100 gramów, głównie z węglowodanów. Należy jednak pamiętać, że przetworzony syrop kukurydziany jest intensywnie słodzony i spożywany w nadmiarze może szkodzić.

Czy kukurydza zawiera gluten?

Nie, kukurydza jest naturalnie bezglutenowa, co czyni ją idealnym składnikiem dla osób z celiakią lub nietolerancją glutenu. Dlatego mąka kukurydziana, kasza kukurydziana (polenta) czy tortilla z mąki kukurydzianej są popularne w dietach bezglutenowych. Należy jednak uważać na produkty przetworzone, które mogą być zanieczyszczone glutenem w procesie produkcji.

Jak wygląda budowa kolby kukurydzy?

Kolba to kwiatostan żeński osadzony na głównym pędzie. Składa się z osi (rdzenia), wokół której spiralnie ułożone są rzędy ziarniaków. Każda kolba zawiera od 300 do nawet 1000 ziaren. Ziarniaki mogą mieć różne kolory – od żółtego i białego po czerwony, niebieski i czarny, zależnie od odmiany i obecności barwników antocyjanowych.

Czy można jeść kukurydzę na surowo?

Kukurydzę cukrową można jeść na surowo, zwłaszcza zaraz po zbiorach, gdy zawartość cukru jest najwyższa. Surowe ziarna są soczyste i słodkie, ale szybko tracą smak po zbiorze, dlatego najlepiej spożywać je świeżo. Kukurydza pastewna czy skrobiowa nie nadaje się do jedzenia na surowo, ponieważ jest twarda i niesmaczna.

Jak przechowywać kukurydzę?

Kolby kukurydzy cukrowej najlepiej przechowywać w lodówce, w foliowym woreczku lub pojemniku, nie dłużej niż 2–3 dni. Po tym czasie cukry przekształcają się w skrobię, a smak słodki znika. Kukurydzę do długotrwałego przechowywania można zamrozić (po zblanszowaniu), wysuszyć lub zakonserwować. Ziarno kukurydzy składowane w silosach wymaga utrzymania wilgotności poniżej 14%, by nie ulegało pleśniom i grzybom.

Co to jest popcorn i jak powstaje?

Popcorn to prażone ziarna kukurydzy pękającej (var. everta). Ten typ ma szczególnie twardą łupinę, która zatrzymuje wilgoć wewnątrz. Pod wpływem wysokiej temperatury (około 180°C) woda zamienia się w parę, ciśnienie rośnie, aż łupina eksploduje, tworząc białą pianę skrobiową. W USA statystyczny obywatel zjada około 50 litrów popcornu rocznie.

zobacz: 12 ciekawostek o popcornie

Dlaczego niektóre kolby mają różne kolory ziaren?

Zróżnicowane kolory wynikają z obecności pigmentów – głównie antocyjanów, karotenoidów i flawonoidów. Odmiany kukurydzy peruwiańskiej czy Hopi są naturalnie purpurowe, granatowe lub czerwone. Barwa ma też wpływ na zawartość składników odżywczych. Kukurydza niebieska ma więcej antyoksydantów, a żółta – beta-karotenu, prowitaminy A.

Jaką rolę pełni kukurydza w kulturze i historii?

Dla ludów Mezoameryki kukurydza była święta – Majowie wierzyli, że człowiek został stworzony z ciasta kukurydzianego. Do dziś w Meksyku tortilla z mąki kukurydzianej to podstawowy składnik codziennej diety. W USA święto zbiorów – Thanksgiving – zawsze wiąże się z kolbami kukurydzy jako symbolem obfitości. W Europie w XIX wieku kukurydza zyskała nazwę „złotej pszenicy biednych”, a we Włoszech stała się podstawą dań takich jak polenta.