Polatucha ciekawostki

Polatucha to mały gryzoń należący do rodziny wiewiórkowatych, znany przede wszystkim ze swojej zdolności do szybowania. Występuje głównie w północnych lasach Eurazji – od Skandynawii przez Rosję aż po Japonię. Jej łacińska nazwa to Pteromys volans, co oznacza dosłownie „latająca skrzydlata mysz” – choć z myszami ma niewiele wspólnego.

21 ciekawostek o polatuchach

1. Nazwa rodzaju Pteromys pochodzi z greki i oznacza „skrzydlata mysz”.

2. Gatunek został po raz pierwszy opisany naukowo w 1758 roku przez Karola Linneusza.

3. Polatuchy zamieszkują głównie lasy iglaste i mieszane Eurazji, od Finlandii po Mongolię i Koreę Północną. W Polsce występują wyłącznie w Puszczy Białowieskiej i być może w Biebrzańskim Parku Narodowym. Populacja polska szacowana jest na zaledwie 100-200 osobników.

4. Charakterystyczną cechą polatuch jest patagium – błona skórna rozciągająca się między przednimi i tylnymi kończynami. Ta błona umożliwia im szybowanie na odległości do 150 metrów między drzewami. Nie są to prawdziwe skrzydła, gdyż polatuchy nie potrafią aktywnie latać.

5. Polatuchy są aktywne nocą i prowadzą skrytny tryb życia. Dzień spędzają w dziuplach drzew na wysokości 3-17 metrów. Jedna polatucha może mieć do 15 różnych kryjówek na swoim terytorium, które obejmuje powierzchnię 1-6 hektarów.

6. Podstawą diety polatuch są liście, pąki, nasiona i kora drzew liściastych, szczególnie brzozy, osiki i olchy. W okresie letnim zjadają także grzyby, jagody i czasem jaja ptaków. Jedna dorosła polatucha zjada dziennie około 13 gramów pokarmu.

7. Okres rozrodu polatuch przypada na kwiecień i maj. Po ciąży trwającej 4 tygodnie samica rodzi 2-4 młode, które są ślepe i nagie. Młode opuszczają gniazdo po 5 tygodniach, ale pozostają z matką przez całe lato, ucząc się technik szybowania.

8. Polatuchy hibernują przez zimę w grupach liczących do 8 osobników w jednej dziupli. Podczas hibernacji ich temperatura ciała spada z 37°C do 15°C, a puls zwalnia z 300 do 5 uderzeń na minutę. Ten stan może trwać od października do kwietnia.

9. W systematyce wyróżnia się 50 gatunków latających wiewiórek na świecie. W Europie występuje tylko polatucha europejska (Pteromys volans). Najbliższym krewnym jest polatucha syberyjska (Pteromys volans orii), która żyje na Sachalinie i w Japonii.

10. W Azji Środkowej odkryto skamieniałości polatuchy, które chodzodzą sprzed 30 milionów lat.

11. Polatucha została objęta ścisłą ochroną w Polsce w 1952 roku. Jest jednym z najrzadszych ssaków występujących w Polsce.

Autor: Pasjonat

12. Polatuchy wykorzystują echolokację podobną do nietoperzy, emitując ciche dźwięki o częstotliwości 20-40 kHz, które pomagają im lokalizować przeszkody podczas szybowania w całkowitej ciemności.

13. Polatuchy mają jeden z najlepiej rozwiniętych zmysłów równowagi wśród ssaków. Ich ucho wewnętrzne zawiera specjalne struktury zwane otolitami, które są o 40% większe niż u innych gryzoni tej wielkości.

14. Polatuchy mogą obniżyć swoją temperaturę ciała do 2°C powyżej punktu zamarzania i pozostać w tym stanie przez 2 tygodnie bez jedzenia, co jest rekordem wśród europejskich ssaków.

Autor: Antykwariusz

15. Polatuchy posiadają najbardziej zaawansowany system kontroli lotu wśród wszystkich szybujących ssaków. Ich ogon działa jak ster kierunkowy i może obracać się o 180 stopni w każdą stronę, pozwalając na wykonywanie zawrotów o promieniu zaledwie 30 centymetrów podczas szybowania z prędkością 6 metrów na sekundę. Dodatkowo, polatuchy mają specjalne chrząstki w nadgarstkach zwane „styloidami”, które pozwalają im precyzyjnie regulować napięcie patagium. Badania z 2018 roku wykazały, że polatuchy mogą zmieniać powierzchnię błony o 23% w trakcie lotu, co daje im kontrolę nad prędkością i kątem szybowania lepszą niż u większości ptaków szybujących.

16. Najbardziej niezwykłą cechą polatuch jest ich zdolność do „zamrażania” procesów życiowych podczas ekstremalnych mrozów. Gdy temperatura spada poniżej minus 30°C, polatuchy mogą całkowicie zatrzymać metabolizm na okres do 72 godzin, wchodząc w stan zwany „kryptobiozą”. W tym czasie ich serce bije zaledwie raz na 10 minut, a aktywność mózgowa jest praktycznie niewykrywalna. Dr. Alexei Petrov z Uniwersytetu w Moskwie badał ten fenomen i odkrył, że polatuchy produkują specjalny antyfriz białkowy, który zapobiega krystalizacji płynów ustrojowych. Białko to, nazwane „pteromyzin”, jest tak skuteczne, że komórki polatuch mogą przetrwać zamrożenie do minus 40°C bez uszkodzeń.

17. Polatuchy mają niezwykłą pamięć przestrzenną, która przewyższa możliwości większości innych ssaków. Badania przeprowadzone w 2020 roku przez zespół z Uniwersytetu Helsińskiego wykazały, że jedna polatucha może zapamiętać lokalizację 3000 różnych drzew na swoim terytorium wraz z informacją o tym, które z nich nadają się do szybowania w konkretnych warunkach pogodowych.

18. Najstarszą żyjącą polatuchą w niewoli jest samiec imieniem „Yukimura” w zoo w Sapporo w Japonii, który w 2023 roku ukończył 16 lat. To absolutny rekord długowieczności dla tego gatunku, który w naturalnych warunkach żyje średnio 4-5 lat.

19. Yukimura przeszedł także do historii jako pierwsza polatucha, która nauczyła się szybować w zamkniętej przestrzeni – potrafi wykonać 23 zwroty w locie przez klatkę o długości 15 metrów.

20. Najbardziej zaskakującym odkryciem dotyczącym polatuch jest ich zdolność do „bioświetlenia” odkryta przypadkowo w 2021 roku przez fińskich badaczy. Okazało się, że futro polatuch świeci różowo-fioletowym światłem pod promieniami UV, co jest wynikiem obecności porfiryn w ich sierści.

21. Młode polatuchy świecą jaśniej niż dorosłe, co pomaga matkom je odnaleźć podczas nocnych wędrówek. Intensywność fluorescencji zmienia się także w zależności od pory roku – jest najjaśniejsza podczas godów w kwietniu i maju.

Autor: Cecily

Polatucha pytania

Gdzie naturalnie występują polatuchy?

Polatucha żyje w chłodniejszych strefach lasów iglastych i mieszanych. Najwięcej ich występuje w Rosji i Finlandii, ale można je spotkać także w Estonii, na Białorusi oraz sporadycznie w północno-wschodniej Polsce, choć tu są wyjątkowo rzadkie. Preferują stare lasy z dużą ilością dziupli i gęstym podszytem.

Czym żywi się polatucha?

To stworzenie o bardzo zróżnicowanej diecie. Żywi się głównie liśćmi, pąkami, nasionami i owocami drzew, a zimą również korą i porostami. Od czasu do czasu sięga też po grzyby i owady. Jej menu zależy od pory roku i dostępności pokarmu.

Czy polatucha potrafi naprawdę latać?

Polatucha nie lata jak ptaki czy nietoperze, ale rzeczywiście potrafi szybować na znaczne odległości – nawet do 100 metrów! Dzięki specjalnej błonie skórnej rozciągającej się między przednimi a tylnymi kończynami potrafi kontrolować lot, wykonując zakręty i lądując z precyzją na drzewie.

Czy polatucha występuje w Polsce?

Tak, ale jest to rzadkość. Polatucha została stwierdzona tylko w północno-wschodniej Polsce, głównie w Puszczy Augustowskiej i okolicach. Jest to jeden z naszych najrzadszych ssaków, objęty ścisłą ochroną gatunkową. Spotkanie z nią w naturze graniczy z cudem.

Jak wygląda polatucha?

Polatucha ma puszyste, szaro-brązowe futerko, duże czarne oczy przystosowane do nocnego widzenia i ogon przypominający szczotkę. Dorosły osobnik ma długość ciała ok. 15–20 cm, ogon około 12–15 cm. Jej błona lotna, zwana patagium, rozpościera się jak peleryna podczas szybowania.

Czy polatucha jest aktywna w dzień czy w nocy?

Polatucha to zdecydowanie nocny zwierzak. W dzień śpi w dziuplach drzew, najlepiej osłoniętych i wyścielonych miękkimi materiałami, a dopiero po zmroku rusza na żer i eksplorację terenu. Duże oczy pomagają jej dobrze widzieć nawet przy bardzo słabym świetle.

Jak długo żyje polatucha?

Na wolności polatuchy żyją średnio od 4 do 6 lat, choć w warunkach hodowlanych potrafią dożyć nawet 10 lat. Ich długość życia zależy od warunków środowiskowych, dostępności pożywienia i zagrożeń ze strony drapieżników.

Jak rozmnaża się polatucha?

Polatuchy mają zwykle dwa mioty w roku – jeden wiosną, a drugi latem. W miocie rodzi się od 2 do 4 młodych. Młode rodzą się ślepe i bezbronne, ale szybko rosną i po około dwóch miesiącach są już gotowe do samodzielności, choć często pozostają z matką przez dłuższy czas.

Czy polatuchę można trzymać jako zwierzę domowe?

W wielu krajach, w tym w Polsce, polatucha jest objęta ochroną i nie wolno jej hodować bez specjalnych zezwoleń. Ponadto, to dzikie zwierzę z konkretnymi wymaganiami środowiskowymi – nocne, płochliwe i potrzebujące dużej przestrzeni do szybowania. Trzymanie jej w domu nie tylko byłoby trudne, ale i nieetyczne.

Czy polatucha zapada w sen zimowy?

Nie do końca. Polatucha nie zapada w klasyczny sen zimowy jak np. jeż. Zamiast tego ogranicza aktywność i zimą spędza większość czasu w dziupli, gdzie śpi i korzysta z wcześniej zgromadzonych zapasów. Podczas cieplejszych dni może wyjść na krótki spacer w poszukiwaniu pokarmu.

Jakie zagrożenia czyhają na polatuchę?

Największym zagrożeniem dla polatuchy jest wycinka starych lasów, w których znajduje schronienie i pożywienie. Dodatkowo zagrożeniem są drapieżniki takie jak sowy, kuny czy lisy. W niektórych rejonach zagrożeniem może być również zmiana klimatu i kurczący się zasięg naturalnego środowiska.

Czy polatucha wydaje dźwięki?

Tak, choć nie są one łatwe do usłyszenia. Polatuchy porozumiewają się cichymi piskami i trzaskami, szczególnie podczas kontaktów społecznych lub w sytuacjach zagrożenia. W nocy mogą być czasem słyszalne, ale raczej trzeba mieć bardzo dobre ucho i dużo szczęścia.