Migdałki ciekawostki

Migdałki (migdałki gardłowe) to skupiska tkanki limfatycznej zlokalizowane w gardle. Są częścią układu odpornościowego naszego organizmu i pełnią ważną funkcję obronną, szczególnie w dzieciństwie.

18 ciekawostek o migdałkach

1. Kiedy większość ludzi mówi o migdałkach, ma na myśli migdałki podniebienne – te dwie struktury widoczne po bokach gardła. Ale tak naprawdę mamy więcej migdałków! Cały pierścień tkanki limfatycznej w gardle nazywamy pierścieniem Waldeyera, który składa się z migdałków podniebiennych (po bokach gardła), migdałka gardłowego (z tyłu nosa, nazywanego też trzecim migdałkiem lub adenoidem), migdałków językowych (z tyłu języka) oraz mniejszych skupisk tkanki limfatycznej. Razem tworzą one barierę ochronną wokół wejścia do dróg oddechowych i pokarmowych.

2. Migdałki wyłapują bakterie i wirusy, które próbują dostać się do organizmu przez usta i nos. Na ich powierzchni znajdują się specjalne zagłębienia (krypty), które zwiększają powierzchnię kontaktu z drobnoustrojami. Migdałki produkują białe krwinki i przeciwciała, które pomagają zwalczać infekcje, zanim rozprzestrzenią się w organizmie.

3. Migdałki są najaktywniejsze i największe u dzieci w wieku od 2 do 6 lat. W tym okresie układ odpornościowy dziecka dopiero się rozwija i uczy rozpoznawać różne drobnoustroje. Z wiekiem migdałki stopniowo się zmniejszają, ponieważ organizm rozwija inne mechanizmy obronne. U dorosłych migdałki są zwykle mniejsze i mniej aktywne, choć nadal pełnią swoje funkcje ochronne.

4. Mimo że migdałki bronią nas przed infekcjami, same mogą się zainfekować! Zapalenie migdałków (angina) to częsta choroba, szczególnie u dzieci. Objawia się bólem gardła, trudnościami w przełykaniu, gorączką i widocznym zaczerwienieniem oraz obrzękiem migdałków. Może być spowodowane przez bakterie (najczęściej paciorkowce) lub wirusy. Bakteryjne zapalenie migdałków często wymaga leczenia antybiotykami.

5. Operacja usunięcia migdałków, zwana tonsillektomią, jest jedną z najczęściej wykonywanych operacji u dzieci. Przeprowadza się ją głównie w przypadku nawracających infekcji (więcej niż 7 w ciągu roku lub 5 rocznie przez 2 kolejne lata) lub gdy powiększone migdałki utrudniają oddychanie i powodują bezdech senny. Wbrew powszechnemu przekonaniu, usunięcie migdałków nie osłabia układu odpornościowego, ponieważ stanowią one tylko niewielką część tego systemu.

6. W kryptach migdałków mogą zbierać się resztki jedzenia, martwe komórki, bakterie i minerały, tworząc białe lub żółtawe grudki zwane kamieniami migdałkowymi. Te nieprzyjemne twory mogą powodować przykry zapach z ust, uczucie dyskomfortu w gardle lub uczucie, że „coś tkwi w gardle”. Większość kamieni migdałkowych jest nieszkodliwa i może samoistnie wypaść podczas kaszlu, jedzenia twardych pokarmów lub płukania gardła.

7. Przez wiele lat w medycynie panował pogląd, że migdałki są bezużytecznym organem rudymentarnym, podobnie jak wyrostek robaczkowy. W latach 50. i 60. XX wieku usuwanie migdałków było niemal rutynową procedurą u dzieci, nawet przy niewielkich problemach. Dziś wiemy, że migdałki pełnią ważną funkcję immunologiczną, zwłaszcza w dzieciństwie, i lekarze są bardziej ostrożni, podejmując decyzję o ich usunięciu.

8. Nieleczone zapalenie migdałków wywoływane przez paciorkowce może prowadzić do poważnych powikłań, w tym gorączki reumatycznej, która może uszkodzić zastawki serca.

zobacz: 24 ciekawostki o sercu

9. Migdałki składają się z tkanki limfatycznej otoczonej nabłonkiem. W ich wnętrzu znajdują się struktury zwane grudkami limfatycznymi, gdzie dojrzewają limfocyty B i T – komórki odpornościowe, które walczą z infekcjami. Powierzchnia migdałków jest pofałdowana, tworząc zagłębienia (krypty), które zwiększają powierzchnię kontaktu z drobnoustrojami i ułatwiają ich wychwytywanie.

10. Usuwanie migdałków to jedna z najstarszych znanych operacji – pierwsze wzmianki o niej pochodzą już z czasów starożytnych. Rzymski lekarz Cornelius Celsus opisał technikę usuwania migdałków palcem w I wieku n.e.! Oczywiście, była to metoda bardzo bolesna i niebezpieczna. Przez wieki operacje migdałków przeprowadzano bez znieczulenia, często z katastrofalnymi skutkami. Dopiero w XX wieku procedura stała się bezpieczna dzięki nowoczesnym metodom znieczulenia i chirurgii.

11. Migdałek gardłowy, zwany też trzecim migdałkiem lub adenoidem, znajduje się z tyłu jamy nosowej i nie jest widoczny podczas otwierania ust. Jego powiększenie powoduje charakterystyczny sposób oddychania przez usta i mówienia („mowa adenoidalna”), co dało początek potocznemu określeniu „mowa przez nos” – choć paradoksalnie chodzi o sytuację, gdy właśnie nie można oddychać przez nos.

12. Zdrowe migdałki mają zwykle różowy kolor, podobny do reszty gardła. Jednak w czasie infekcji mogą zmieniać barwę! Przy anginie bakteryjnej często pokrywają się białymi lub żółtawymi nalotami. Podczas infekcji mononukleozą (wywoływaną przez wirusa Epsteina-Barr) migdałki mogą być pokryte charakterystycznym białoszarym nalotem. Lekarze podczas badania gardła zwracają uwagę na kolor migdałków, co pomaga w diagnozie.

13. Powiększone migdałki, szczególnie u dzieci, to częsta przyczyna głośnego chrapania i bezdechu sennego. Gdy migdałki są zbyt duże, mogą blokować drogi oddechowe podczas snu, co prowadzi do przerw w oddychaniu (bezdechów). Taki stan może powodować problemy z koncentracją, nadpobudliwość, zmęczenie w ciągu dnia, a nawet wpływać na rozwój dziecka. W takich przypadkach usunięcie migdałków często przynosi dramatyczną poprawę jakości snu i ogólnego samopoczucia.

14. Wiele osób ma naturalne różnice w wielkości prawego i lewego migdałka podniebiennego. Taka asymetria zazwyczaj nie jest powodem do niepokoju. Jednak nagła, znaczna zmiana wielkości jednego migdałka, szczególnie u osoby dorosłej, powinna być skonsultowana z lekarzem, ponieważ w rzadkich przypadkach może być związana z nowotworami.

15. Po usunięciu migdałków miejsce, gdzie się znajdowały, pokrywa się strupem, który odpada po około 7-10 dniach. Tkanka limfatyczna w innych częściach ciała przejmuje funkcje usuniętych migdałków. Układ odpornościowy ma zdolność adaptacji i kompensacji – inne skupiska tkanki limfatycznej w gardle (pozostałe części pierścienia Waldeyera) oraz inne elementy układu odpornościowego stają się bardziej aktywne.

16. Niektórzy pacjenci zgłaszają zmianę w odczuwaniu smaków po usunięciu migdałków! Badania naukowe potwierdzają, że tonsillektomia może wpływać na funkcjonowanie kubków smakowych i percepcję smaku. Zmiany te są zwykle tymczasowe, ale niektórzy pacjenci zauważają trwałe różnice, szczególnie w odczuwaniu smaków gorzkich i kwaśnych. Związane jest to prawdopodobnie ze zmianami nerwowymi w obrębie gardła po operacji.

17. Migdałki językowe, znajdujące się z tyłu języka, są najmniej znaną częścią pierścienia Waldeyera. Są widoczne jako drobne grudki u podstawy języka. Te migdałki rzadko powodują problemy, ale mogą się powiększać i zapalać, powodując uczucie przeszkody w gardle lub trudności w przełykaniu. Co ciekawe, migdałki językowe mogą zwiększyć swoją aktywność po usunięciu migdałków podniebiennych, przejmując część ich funkcji obronnych.

18. Flora bakteryjna migdałków jest unikalna dla każdej osoby – prawie jak odcisk palca! Na powierzchni migdałków żyją setki różnych gatunków bakterii, z których wiele jest korzystnych i pomaga w obronie organizmu. Badania pokazują, że skład tej mikroflory zmienia się z wiekiem i może wpływać na podatność na infekcje. To właśnie zaburzenie równowagi w tej mikroflorze może przyczyniać się do nawracających infekcji migdałków.

Autor: Pasjonat

Nauka podsumowanie pytania

Gdzie dokładnie znajdują się migdałki?

Siedzą wysoko w gardle, tam gdzie nos łączy się z gardłem – w miejscu, które nazywamy nosogardłem.

Jaką rolę pełnią migdałki?

Migdałki „łapią” zarazki (bakterie i wirusy), które wdychamy lub połykamy. Dzięki nim nasz organizm szybciej uczy się, jak walczyć z infekcjami.

Czy każdy ma migdałki?

Tak, każdy rodzi się z migdałkami. Największe i najbardziej aktywne są u dzieci. Z wiekiem mogą się zmniejszać, a nawet prawie całkowicie zaniknąć u dorosłych.

Dlaczego migdałki czasami się powiększają?

Powiększają się, kiedy walczą z infekcją. To normalna reakcja – jakby „nadymały się”, żeby lepiej bronić organizm.

Co to jest przerost migdałków?

Przerost to sytuacja, kiedy migdałki są zbyt duże i przeszkadzają w oddychaniu, połykaniu lub powodują częste infekcje.

Jakie są objawy problemów z migdałkami gardłowymi?

Najczęstsze objawy to: trudności z oddychaniem przez nos, chrapanie, częste infekcje uszu, mowa przez „nos”, problemy ze snem.

Czy przerost migdałków jest groźny?

Sam w sobie nie zawsze jest groźny, ale jeśli bardzo utrudnia oddychanie lub powoduje ciągłe infekcje, wymaga leczenia.

Czy migdałki gardłowe mogą same się zmniejszyć?

U dzieci migdałki często zmniejszają się naturalnie z wiekiem, zwykle po około 7-10 roku życia.

Na czym polega usunięcie migdałków gardłowych?

To szybki zabieg chirurgiczny, zazwyczaj robiony u dzieci. Trwa około 30 minut i odbywa się w znieczuleniu ogólnym (pacjent śpi podczas operacji).

Czy usunięcie migdałków jest bezpieczne?

Tak, to bardzo bezpieczny zabieg. Jak każda operacja ma pewne ryzyko, ale powikłania są rzadkie. Dzieci szybko dochodzą do siebie.

Jak leczy się powiększone migdałki?

Jeśli problemy są niewielkie, stosuje się leki (np. przeciwzapalne lub antybiotyki). W poważniejszych przypadkach lekarz może zalecić usunięcie migdałków (adenotomia).

Czy po usunięciu migdałków dziecko będzie bardziej chorować?

Nie. Usunięcie migdałków zwykle zmniejsza liczbę infekcji, zwłaszcza uszu i gardła. Organizm i tak ma inne sposoby obrony przed chorobami.

Czy dorosłym też usuwa się migdałki gardłowe?

Rzadziej, bo u dorosłych migdałki często są już bardzo małe lub zanikają. Ale jeśli powodują poważne problemy, również mogą być usunięte.