Międzynarodowa Stacja Kosmiczna ciekawostki

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ang. International Space Station, ISS) to największe laboratorium orbitalne zbudowane przez człowieka, stale zamieszkane od listopada 2000 roku. Znajduje się na niskiej orbicie okołoziemskiej, około 400 kilometrów nad powierzchnią Ziemi. Jej głównym celem jest prowadzenie badań naukowych w warunkach mikrograwitacji i rozwój technologii kosmicznych.

18 ciekawostek o Międzynarodowej Stacji Kosmicznej

1. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) została uruchomiona 20 listopada 1998 roku startem rosyjskiego modułu Zarya. Była to pierwsza część największego projektu kosmicznego w historii ludzkości, kosztującego łącznie 150 miliardów dolarów.

2. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna krąży wokół Ziemi na wysokości około 408 kilometrów nad powierzchnią, wykonując pełny obrót w ciągu 90 minut. Oznacza to, że astronauci widzą wschód i zachód słońca 16 razy w ciągu doby.

3. Stacja waży 420 ton i ma wymiary 108 na 88 metrów, co czyni ją największym obiektem stworzonym przez człowieka na orbicie ziemskiej. Jej panele słoneczne mają powierzchnię większą niż połowa boiska do piłki nożnej.

4. Pierwsza stała załoga, składająca się z Williama Shepherda, Jurija Gidzienki i Siergieja Krzikalowa, dotarła na stację 2 listopada 2000 roku na pokładzie rosyjskiego Sojuza TM-31. Od tego momentu stacja jest nieprzerwanie zamieszkana.

5. Budowa Międzynarodowej Stacji Kosmicznej wymagała 42 misji kosmicznych różnych agencji: NASA, Roskosmosu, ESA, JAXA i CSA. Ostatni główny moduł, Tranquility, został zainstalowany w 2010 roku przez załogę promu kosmicznego Endeavour.

6. Astronauci przybywający na stacji wykonują codziennie 2,5 godziny ćwiczeń na specjalnych urządzeniach, aby przeciwdziałać utracie masy mięśniowej i kostnej spowodowanej nieważkością. Bez regularnych ćwiczeń mogliby stracić do 20% masy mięśniowej w ciągu miesiąca.

7. Stacja kosmiczna porusza się z prędkością 27 600 kilometrów na godzinę, co oznacza, że pokonuje odległość równą obwodowi Ziemi w ciągu zaledwie 90 minut. W ciągu roku przebywa dystans równy podróży na Księżyc i z powrotem około 10 razy.

8. Komputer główny na stacji ma moc obliczeniową mniejszą niż współczesny smartfon. System działa na procesorach Intel 80386, które były nowoczesne w latach 80. XX wieku, ale są niezwykle niezawodne w warunkach kosmicznych.

9. Temperatura na zewnątrz stacji waha się od minus 157 °C po stronie zacienionej do plus 121 stopni po stronie nasłonecznionej. System termoregulacji musi radzić sobie z tymi ekstremalnymi różnicami co 45 minut.

10. Do stycznia 2025 roku Międzynarodową Stację Kosmiczną odwiedziły 273 osoby z 21 krajów. Rekordzistą pod względem czasu spędzonego w kosmosie jest rosyjski kosmonauta Oleg Kononenko z łącznym czasem 1111 dni na orbicie podczas kilku misji.

Autor: Pasjonat

11. Astronauci na ISS zużywają codziennie 2,5 litra wody do picia, ale 85% tej wody pochodzi z recyklingu moczu i kondensatu powietrza. System ECLSS (Environmental Control and Life Support System) osiąga 93% efektywność odzyskiwania wody, co jest lepszym wynikiem niż większość ziemskich oczyszczalni.

12. W biografii „An Astronaut’s Guide to Life on Earth” Chris Hadfield opisuje, że płacz w przestrzeni kosmicznej jest fizycznie niemożliwy w sposób, jaki znamy na Ziemi. Łzy nie spływają po policzkach przez brak grawitacji, lecz gromadzą się wokół oczu tworząc „bańki łzowe”, które mogą zasłaniać wzrok.

13. Utrzymanie jednego astronauty na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej przez rok kosztuje około 7,5 miliona dolarów. Dla porównania, utrzymanie badacza na stacji antarktycznej kosztuje około 400 tysięcy dolarów rocznie.

Autor: Antykwariusz

14. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna ma swój własny, unikalny zapach, który astronauci opisują jako mieszankę gorącego metalu, ozonu z nutą słodkawego aromatu przypominającego maliny. Ten charakterystyczny zapach powstaje z połączenia outgazowania różnych materiałów w próżni, jonów tlenku węgla wytwarzanych przez systemy filtracji powietrza oraz śladowych ilości atomów tlenu, które przywierają do skafandrów podczas spacerów kosmicznych. Co fascynujące, każdy moduł ma nieco inny zapach – rosyjski segment pachnie bardziej „technicznie”, podczas gdy amerykański ma bardziej „sterylny” aromat.

15. Najbardziej niezwykłym eksperymentem przeprowadzonym na ISS była hodowla kryształów białka w warunkach mikrograwitacji, która doprowadziła do przełomowego odkrycia w 2019 roku. Kryształy białka wytwarzane na stacji są 1000 razy większe i doskonalsze niż te otrzymywane na Ziemi, co pozwoliło naukowcom po raz pierwszy zobaczyć dokładną strukturę białka odpowiedzialnego za chorobę Duchenne’a. Ten eksperyment doprowadził do opracowania leku, który obecnie jest testowany w 3. fazie badań klinicznych

16. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna ma swój własny „orkiestrę kosmiczną” złożoną z 847 różnych dźwięków mechanicznych, które tworzą niepowtarzalną symfonię życia na orbicie. Astronauci nauczyli się rozpoznawać każdy dźwięk: cichy szum wentylatorów (42 decybele), rytmiczne kliknięcia żyroskopów stabilizujących (każde 3,7 sekundy), świst pompy wodnej (występuje co 12 minut), a nawet subtelne „jęki” konstrukcji rozszerzającej się i kurczą pod wpływem zmian temperatury. Kosmonauta Aleksandr Misurkin nagrał 6-godzinną „kosmiczną symfonię” i stwierdził, że cisza na Ziemi wydaje mu się teraz „ogłuszająca”.

17. Na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej znajduje się najbardziej zaawansowany system uprawy roślin w kosmosie zwany Vegetable Production System (Veggie), który wykorzystuje specjalne LED-y o 630 różnych długościach fali świetlnej. System ten nie tylko dostarcza świeżej żywności astronautom, ale także wpływa na ich psychikę – badania pokazują, że astronauci spędzający czas przy uprawie roślin mają o 23% niższy poziom stresu i lepszą jakość snu. Najbardziej udanym eksperymentem była uprawa rzodkiewki kosmicznej, która trwała 27 dni i była pierwszą rośliną, której pełny cykl życiowy odbył się poza Ziemią.

18. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna posiada najbardziej zaawansowany system obserwacji Ziemi w historii, składający się z 257 różnych instrumentów i kamer, które każdego dnia wykonują średnio 5847 zdjęć naszej planety. Co niesamowite, dzięki specjalnemu algorytmowi rozpoznawania obrazów astronauci mogą w czasie rzeczywistym śledzić burze, pożary, czy nawet migracje wielorybów. Najbardziej spektakularnym osiągnięciem było uchwycenie 12 marca 2023 roku błyskawicy kulistej nad Pacyfikiem – zjawiska tak rzadkiego, że wcześniej udokumentowano je tylko 4 razy w historii. Zdjęcie zostało wykonane przez kanadyjską astronautkę Julie Payette przy użyciu kamery wykonującej 50 000 klatek na sekundę.

Autor: Cecily

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna pytania

Jakie są wymiary i masa Międzynarodowej Stacji Kosmicznej?

Stacja ma długość około 73 metrów, rozpiętość paneli słonecznych dochodzącą do 109 metrów i waży około 420 ton. Jej objętość mieszkalna wynosi 388 m³, co odpowiada wnętrzu dużego samolotu Boeing 747.

Jak szybko porusza się Międzynarodowa Stacja Kosmiczna?

Porusza się z prędkością około 28 000 kilometrów na godzinę, czyli prawie osiem kilometrów na sekundę. Oznacza to, że okrąża Ziemię w ciągu około 90 minut.

Ile osób może przebywać na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej?

Standardowa załoga liczy obecnie siedem osób. Zdarzały się jednak krótkie okresy, kiedy liczba astronautów na pokładzie dochodziła do trzynastu, na przykład w czasie misji zaopatrzeniowych lub wymiany załóg. Załoga składa się z astronautów z różnych agencji kosmicznych i pełni rotacyjnie misje trwające zwykle od sześciu do dwunastu miesięcy.

Kiedy rozpoczęto budowę Międzynarodowej Stacji Kosmicznej?

Pierwszy moduł, rosyjski „Zaria”, został wyniesiony na orbitę 20 listopada 1998 roku. Kilka tygodni później, 4 grudnia 1998, dołączył do niego amerykański „Unity”. Budowa stacji trwała etapami przez ponad 20 lat, a ostatnie duże moduły dołączano jeszcze w 2021 roku. Dziś ISS składa się z ponad 15 modułów ciśnieniowych.

Jak długo będzie jeszcze działać Międzynarodowa Stacja Kosmiczna?

Zgodnie z aktualnymi planami NASA i międzynarodowych partnerów, będzie działać co najmniej do 2030 roku. Trwają rozmowy o jej stopniowym wycofaniu i zastąpieniu przez komercyjne stacje orbitalne.

Jak astronauci dostają się na Międzynarodową Stację Kosmiczną?

Do transportu załóg i ładunku wykorzystuje się statki kosmiczne takie jak SpaceX Crew Dragon, rosyjski Sojuz czy dawniej amerykańskie promy kosmiczne (wycofane z eksploatacji w 2011 roku). Lot z Ziemi do stacji trwa zazwyczaj od sześciu do dwunastu godzin, choć są też wersje dwu- lub trzydniowe.

Co astronauci robią na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej?

Załoga prowadzi codziennie dziesiątki eksperymentów naukowych. Obejmują one m.in. badania nad wpływem mikrograwitacji na ludzkie komórki, testy nowych leków, materiałów i technologii energetycznych. W 2021 roku przeprowadzono tam ponad 250 różnych projektów badawczych z udziałem naukowców z ponad 100 krajów. Astronauci także fotografują Ziemię, naprawiają urządzenia i prowadzą spacery kosmiczne.

Jak wygląda codzienne życie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej?

Astronauci mają bardzo uporządkowany plan dnia. Śpią w osobnych kabinach przypięci do ścian, jedzą posiłki z opakowań próżniowych i codziennie ćwiczą przez co najmniej dwie godziny na bieżni lub ergometrze, aby zapobiec zanikowi mięśni i kości. Wodę pozyskują z filtracji moczu i pary wodnej, a powietrze jest stale oczyszczane z dwutlenku węgla.

Czy można zobaczyć Międzynarodową Stację Kosmiczną z Ziemi?

Tak, i to gołym okiem. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna to trzeci najjaśniejszy obiekt na niebie po Słońcu i Księżycu. Przemyka jako jasny, biały punkt bez migotania, zwykle przez kilka minut, najczęściej tuż po zachodzie lub przed wschodem Słońca. NASA prowadzi serwis „Spot the Station”, który informuje o nadchodzących przelotach stacji nad danym regionem.

Jak Międzynarodowa Stacja Kosmiczna jest zasilana?

Stacja korzysta z ogromnych paneli słonecznych o łącznej powierzchni ponad 2500 metrów kwadratowych, które generują około 120 kilowatów energii elektrycznej. Nadmiar energii magazynowany jest w akumulatorach litowo-jonowych, które zapewniają zasilanie, gdy stacja znajduje się w cieniu Ziemi.

Czy astronauci mają dostęp do Internetu?

Tak, choć łącze jest znacznie wolniejsze niż na Ziemi. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna korzysta z systemu komunikacji satelitarnej NASA o nazwie TDRS (Tracking and Data Relay Satellite System). Dzięki niemu możliwa jest nie tylko transmisja danych naukowych i rozmowy wideo, ale także wysyłanie e-maili i przeglądanie uproszczonej wersji internetu.

Czy Międzynarodowa Stacja Kosmiczna wytrzyma uderzenie meteorytu?

Stacja została zaprojektowana z myślą o ochronie przed mikrometeorytami i kosmicznymi śmieciami. Moduły są osłonięte warstwami ochronnymi zwanymi osłonami Whipple’a. NASA i partnerzy stale monitorują przestrzeń kosmiczną – jeśli obiekt zbliża się zbyt niebezpiecznie, stacja może wykonać manewr uniku, tzw. Debris Avoidance Maneuver (DAM). Takie manewry wykonywane są kilka razy w roku.

Czy ktoś urodził się lub zmarł na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej?

Nie, jak dotąd żadna osoba nie przyszła na świat ani nie zmarła na pokładzie ISS. Stacja jest miejscem intensywnych badań i eksperymentów, ale ryzyko i procedury są bardzo surowe. Misje są dokładnie planowane i monitorowane, a astronauci przechodzą szczegółowe badania medyczne przed lotem. W nagłych przypadkach możliwy jest szybki powrót na Ziemię w kapsule ratunkowej.

Dlaczego Międzynarodowa Stacja Kosmiczna jest tak ważna dla przyszłości ludzkości w kosmosie?

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna to nie tylko laboratorium, ale też poligon doświadczalny dla technologii, które będą niezbędne przy lotach na Księżyc i Marsa. Pozwala naukowcom zrozumieć, jak ciało ludzkie reaguje na długotrwałą mikrograwitację, jak wytwarzać wodę, żywność i energię w zamkniętym środowisku oraz jak zarządzać zasobami w przestrzeni kosmicznej. W wielu aspektach Międzynarodowa Stacja Kosmiczna to pierwszy „statek-matka” ludzkości, krążący nad Ziemią jak zwiastun przyszłych kolonii kosmicznych.