Żurawina ciekawostki

Żurawina to nazwa zwyczajowa kilku gatunków roślin z rodzaju Vaccinium, należącego do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Najczęściej spożywaną odmianą jest żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon), uprawiana głównie w Ameryce Północnej.

18 ciekawostek o żurawinie

1. W Polsce występuje dziko żurawina błotna (Vaccinium oxycoccos). Rośnie głównie na torfowiskach i podlega częściowej ochronie.

2. Żurawina od wieków była wykorzystywana przez rdzennych mieszkańców Ameryki. Używali jej jako żywności, barwnika i środka leczniczego (zwłaszcza przy infekcjach dróg moczowych i ranach).

3. Pierwsze żurawinowe plantacje powstały w stanie Massachusetts w XIX wieku. Dziś USA i Kanada produkują ponad 95% światowej żurawiny.

4. Żurawina ma bardzo kwaśny smak. Jej świeże owoce mają pH około 2,5, co czyni ją jedną z najbardziej kwaśnych jadalnych jagód.

5. Czerwony kolor żurawiny pochodzi od antocyjanów. To naturalne barwniki o silnych właściwościach antyoksydacyjnych.

6. Zbiory żurawiny często odbywają się w wodzie. Plantacje są zalewane, a owoce dzięki wewnętrznym komórkom powietrznym wypływają na powierzchnię.

7. Żurawina jest często kojarzona z amerykańskim Świętem Dziękczynienia. Tradycyjny sos żurawinowy podaje się do indyka od czasów kolonialnych.

8. W Polsce żurawinę stosowano do konserwowania mięsa. Dzięki wysokiej zawartości kwasów organicznych chroniła zywność przed psuciem się.

9. Owoce żurawiny zawierają dużo witaminy C, błonnika i polifenoli. Uznawane są za tzw. „superfood” (żywność o wysokiej wartości odżywczej).

Autor: Pasjonat

10. Żurawina stosowana była jako środek na stany zapalne i gorączkę. Sok z żurawiny mieszano z miodem lub spirytusem.

11. Żurawina zawiera proantocyjanidyny typu A, które zapobiegają przyleganiu bakterii E. coli do ścianek pęcherza moczowego.

12. Badania przytoczone w „Food Chemistry” wykazały, że sok z żurawiny może hamować rozwój niektórych szczepów wirusów grypy typu A – dzięki zawartości związków fenolowych.

13. Żurawina może wspierać zdrowie jamy ustnej – zmniejsza przywieranie bakterii odpowiedzialnych za próchnicę.

Autor: Antykwariusz

14. Żurawina jako owoc jest tak lekka, że potrafi odbijać się od podłoża jak piłeczka. W USA używa się tego testu jako sprawdzenia świeżości – tylko dobre owoce „skaczą”.

15. W Massachusetts znajduje się kilkunastokilometrowa droga – Cranberry Highway, otoczona plantacjami żurawiny. Jesienią tworzą niesamowite „czerwone jeziora”.

16. W 1959 roku NASA badała wpływ żywienia na organizm astronauty. Żurawina była jednym z pierwszych testowanych owoców jako skoncentrowane źródło witaminy C i przeciwutleniaczy, które mogłyby chronić przed promieniowaniem kosmicznym.

17. Niektóre gatunki dzikiej żurawiny potrafią przetrwać w temperaturze do –40°C. Ich mechanizmy mrozoodporności bazują na nagromadzeniu cukrów i specjalnych białek ochronnych w błonach komórkowych.

18. W Nowej Anglii (USA) odbywają się żurawinowe festiwale, podczas których dzieci mogą „pływać” w zalanych plantacjach.

Autor: Cecily

Żurawina pytania

Jak wyglądają owoce żurawiny i kiedy się je zbiera?

Owoce żurawiny to niewielkie, kuliste jagody o średnicy od 9 do 14 mm, o błyszczącej, ciemnoczerwonej skórce. Dojrzewają jesienią, zazwyczaj między wrześniem a listopadem, w zależności od klimatu i lokalizacji uprawy. W USA zbiór najczęściej odbywa się metodą „mokrej uprawy”, czyli przez zalewanie pól wodą i mechaniczne oddzielanie owoców, które dzięki komórkom powietrznym unoszą się na powierzchni.

Gdzie uprawia się najwięcej żurawiny?

Najwięcej żurawiny produkują Stany Zjednoczone i Kanada. W USA aż 60% całej produkcji pochodzi z jednego stanu – Wisconsin, który rocznie dostarcza ponad 250 tysięcy ton tych owoców. Kanada, głównie prowincja Kolumbia Brytyjska, odpowiada za około 30% światowej podaży. W Polsce żurawina uprawiana jest na mniejszą skalę, głównie w północnych regionach, takich jak Pomorze i Mazury.

Dlaczego żurawina ma tak kwaśny smak?

Intensywnie kwaśny smak żurawiny wynika z wysokiej zawartości kwasu benzoesowego, cytrynowego i chinowego. Zawartość cukrów naturalnych (glukozy i fruktozy) jest bardzo niska – średnio tylko około 4 gramy na 100 gramów świeżych owoców – dlatego surowa żurawina rzadko bywa jedzona na surowo. Częściej jest słodzona lub suszona, co znacznie zmienia jej profil smakowy.

Jakie wartości odżywcze ma żurawina?

Żurawina to owoc niskokaloryczny – 100 gramów świeżych jagód to zaledwie około 46 kcal. Jest źródłem błonnika, witaminy C (około 14 mg na 100 g), witaminy K, manganu i niewielkich ilości witamin z grupy B. Największą uwagę przyciągają jednak zawarte w niej polifenole – przede wszystkim proantocyjanidyny typu A, które mają silne działanie przeciwutleniające i przeciwbakteryjne.

Czy żurawina rzeczywiście pomaga na infekcje dróg moczowych?

Proantocyjanidyny typu A zawarte w żurawinie utrudniają bakteriom, zwłaszcza Escherichia coli, przyleganie do ścianek pęcherza moczowego i cewki moczowej. Dzięki temu bakterie są łatwiej wypłukiwane z moczem. Najlepsze efekty osiąga się przez regularne spożycie niesłodzonego soku żurawinowego lub koncentratów. W badaniach klinicznych wykazano, że regularne picie soku (240–300 ml dziennie) może zmniejszyć ryzyko nawrotów infekcji o około 30–40%.

Czy żurawina jest dobra dla serca?

Wiele badań wskazuje, że spożywanie żurawiny może poprawiać profil lipidowy krwi i obniżać ciśnienie. Związki zawarte w żurawinie pomagają zmniejszyć utlenianie cholesterolu LDL i poprawiają funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych. W 2022 roku czasopismo „Food & Function” opublikowało badanie, które potwierdziło, że regularne spożycie liofilizowanej żurawiny przez 1 miesiąc poprawiło elastyczność naczyń krwionośnych u zdrowych dorosłych.

Czy żurawina zawiera cukier?

Świeża żurawina zawiera bardzo mało naturalnego cukru – tylko około 4 gramy na 100 gramów. Jednak większość przetworów dostępnych na rynku, takich jak suszona żurawina czy sok, zawiera dodatkowy cukier. Przykładowo, 100 g suszonej żurawiny może mieć nawet 65–70 g cukrów, głównie dodanych. Dlatego osoby na diecie cukrzycowej lub niskocukrowej powinny szukać wersji bez dodatku cukru.

Jakie są inne zastosowania żurawiny poza medycyną?

Żurawina ma wiele zastosowań kulinarnych – od klasycznego sosu do indyka, przez dżemy, aż po składnik ciast, koktajli czy herbat. W USA żurawina jest nieodłączną częścią Święta Dziękczynienia. W przemyśle kosmetycznym używa się oleju z pestek żurawiny jako składnika kremów przeciwzmarszczkowych, ze względu na wysoką zawartość antyoksydantów i kwasów omega-3 i omega-6.

Czy żurawina może szkodzić?

Duże dawki soku żurawinowego mogą podrażniać żołądek i prowadzić do biegunek. U niektórych osób może też zwiększyć ryzyko powstawania kamieni nerkowych, ponieważ zawiera szczawiany. Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna, powinny uważać na żurawinę, ponieważ może ona wpływać na metabolizm tego leku i zwiększać ryzyko krwawień.

Czy można uprawiać żurawinę w Polsce?

Tak, choć wymaga to odpowiednich warunków glebowych – bardzo kwaśnej gleby (pH 3,5–4,5), wilgotnego środowiska i dużej ilości światła. Najlepiej rośnie na torfowiskach i terenach podmokłych. W Polsce najczęściej uprawiana jest odmiana 'Stevens’, dobrze przystosowana do klimatu umiarkowanego. Plony wynoszą zwykle 5–8 ton z hektara, choć w dobrze prowadzonych plantacjach można osiągnąć więcej.

Jak przechowywać żurawinę, by zachowała świeżość?

Świeżą żurawinę najlepiej przechowywać w lodówce – w zamkniętym pojemniku może tam przetrwać nawet do 2 miesięcy. Można ją również zamrażać – po rozmrożeniu zachowuje większość wartości odżywczych. Suszona żurawina zachowuje trwałość do 12 miesięcy, pod warunkiem że jest przechowywana w suchym i chłodnym miejscu.

Czy żurawina wspiera odporność?

Tak. Dzięki dużej zawartości witaminy C, flawonoidów i antocyjanów żurawina działa przeciwzapalnie i wzmacnia układ immunologiczny. Regularne spożycie może wspomóc organizm w walce z infekcjami sezonowymi, choć nie zastępuje szczepień ani leczenia farmakologicznego.

Czym różni się żurawina od borówki?

Choć należą do tej samej rodziny, różnią się znacznie wyglądem, smakiem i składem chemicznym. Borówki (np. Vaccinium corymbosum) są słodsze, mają ciemnoniebieski kolor i więcej naturalnych cukrów. Żurawina jest intensywnie kwaśna, ma wyższą zawartość kwasów organicznych i proantocyjanidyn typu A, których w borówkach praktycznie nie ma.

Czy żurawina to superfood?

Tak, żurawina często zaliczana jest do tzw. superżywności ze względu na wysoką koncentrację antyoksydantów, działanie przeciwbakteryjne, wsparcie dla serca i układu moczowego. Badania prowadzone przez Harvard School of Public Health potwierdzają, że żurawina ma jedne z najwyższych wskaźników ORAC (zdolność pochłaniania rodników tlenowych) spośród wszystkich owoców – wynoszący nawet 9 584 jednostek na 100 g w wersji suszonej.