Zamek w Nidzicy

Zamek w Nidzicy

Zamki w państwie krzyżackim

W czasie wakacji podziwiamy zamki krzyżackie na Warmii i Mazurach oraz na Pomorzu, ale mało kto zdaje sobie z tego sprawę, że na Warmii w zasadzie nie ma zamków krzyżackich. Dlaczego tak jest? Odpowiedź leży w historii powstania państwa krzyżackiego w Prusach. Dobra wiadomość jest taka, że są inne wspaniałe zamki, które można zwiedzać.

Tytuł artykułu to celowy zabieg, ponieważ wielu z nas uważa zakon krzyżacki i państwo krzyżackie za ten sam organizm. Tymczasem trzeba traktować te podmioty nieco inaczej, ponieważ zakon krzyżacki miał swoje baliwaty i komturie również poza Prusami, w których powstało ich państwo. Zakon krzyżacki założono pod koniec XII wieku w celu opieki nad niemieckojęzycznymi pielgrzymami do ziemi świętej. Komturie krzyżackie powstawały głównie na obszarach niemieckojęzycznych i we Włoszech, siedziba Wielkiego Mistrza była w Wenecji. Krzyżacy dość wcześnie zdali sobie sprawę, z niedalekiego końca Królestwa Jerozolimy i konieczności opuszczenia tych ziem. Wpadli na pomysł założenia swojego własnego państwa na podbitych ziemiach pogan, państwa lennego wobec papiestwa. Już w 1224 roku podjęli pierwszą próbę na Węgrzech, ale zostali stamtąd wygnani. Do drugiej próby przygotowali się lepiej, a okazja przydarzyła się w 1226 roku, kiedy Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków z zamiarem chrystianizacji i podboju ziem plemion pruskich. Mazowiecki książę wydzierżawił im ziemię chełmińską i michałowską jako zaplecze do przyszłej ekspansji. Po pewnych perturbacjach podboje ruszyły z miejsca, z dobrym skutkiem.

Na podbitych ziemiach budowano zamki, zakładano miasta i wsie, prowadzono intensywne osadnictwo. Poparcie papieża miało jednak swoją cenę, którą było oddanie władzy cywilnej w państwie w ręce biskupów na jednej trzeciej terytorium. W Prusach były cztery diecezje, a każdy biskup miał wydzielony pewien obszar, którym zarządzał. Z tego obszaru biskup wydzielał jedną trzecią na utrzymanie kapituły, która również sprawowała władzę cywilną na tym terenie. Wszystko to oczywiście pod egidą państwa zakonu krzyżackiego. Najbardziej niezależny był biskup i kapituła warmińska, pozostałe trzy były pod silnym wpływem krzyżackim. Zamki budowali więc wszyscy: Krzyżacy, biskupi i kapituły.

Zamki krzyżackie były również klasztorami, ale dotyczy to zazwyczaj zamków komturskich. Mniejsze zamki urzędnicze pełniły inne funkcje i nie musiały mieć takiego samego rozkładu pomieszczeń. Zamkiem urzędniczym był zamek w Nidzicy, którego budowę rozpoczęto w 1370 roku. Urzędował w nim krzyżacki prokurator, czyli urzędnik sprawujący władzę cywilną, sądowniczą i wojskową nad pewnym obszarem, zazwyczaj podległy komturowi. Zamek w Nidzicy był zdobywany w 1410 roku, w 1414 i w 1454 . Rozbudowano go i umocniono w pierwszej połowie XVI wieku. Najwięcej ucierpiał od wojsk napoleona w 1812 roku i w czasie bombardowań w 1945 roku. W odbudowanym zamku mieści się teraz muzeum. Więcej o zamku – https://discover.pl/zamek-w-nidzicy/ .

Zamek biskupów

zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim

W podobnych latach zbudowano zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim. Budowę zamku na planie czworoboku 48,5×48,5 metrów rozpoczęto w 1350 roku, a lokowano go w widłach rzeki Łyny i Symsarny, od wschodu i południa otaczając fosą (Symsarna była zbyt wąska do tego celu). Z zewnątrz zamek jest podobny do zamków zakonu krzyżackiego, a największe różnice są wewnątrz i wynikają z innych potrzeb właściciela zamku. Zamek biskupów to była obronna rezydencja mieszkalna, a nie klasztor jak w przypadku wielu zamków zakonu krzyżackiego (zdjęcia zamku – https://discover.pl/zamek-biskupow-warminskich-w-lidzbarku-warminskim/ ).

Zamek w Olsztynie

Zamek w Olsztynie

Najlepiej zachowanym zamkiem kapitulnym jest zamek kapituły warmińskiej w Olsztynie, który zbudowany został w połowie XIV wieku. Zamek znajdował się pod militarna opieką zakonu, więc brał udział w działaniach wojennych i był kilkakrotnie zdobywany przez wojska polskie lub sprzymierzone z Polakami. Po wojnie trzynastoletniej Olsztyn był w granicach Prus Królewskich i był zagrożony ze strony istniejącego jeszcze zakonu krzyżackiego. Krzyżacy próbowali bezskutecznie zdobyć zamek w Olsztynie w 1521 roku, a jego obronę przygotowała administrator komornictwa olsztyńskiego Mikołaj Kopernik.

Ten dość nietypowy podział władzy cywilnej w państwie zakonnym nie jest powszechnie znany. Stąd też dla wielu turystów niezrozumiałe jest skąd na terenie państwa krzyżackiego znalazły się zamki biskupie i kapitulne. A to bardzo ciekawa historia. Mapa i omówienie zamków krzyżackich, biskupich i kapitulnych na stronie https://discover.pl/mapa-zamkow-krzyzackich-w-polsce/ .

Często odwiedzane:


Anatomia

anatomia


 


 

Codziennie nowe paczki wiedzy

 

 

 

 

 

zobacz wszystkie
listopad 2020 paczki wiedzy

 


 

Anatomia

 

anatomia

 


 

Kosmos

 

kosmos

 


 

Ssaki

 

ssaki

 


 


Owoce

owoce


Kalendarz wydarzeń